Her zaman yazarçizeriz, ancak uygulama noktasında işimize geldiği zaman uygularız işimize gelmezse uygulamayız. Uygulama şeklimiz duruma zamana ve kişiye bağlı bir değer yargısıdır.
Günümüz ticari hayatında yaşamı tamamlayan hayatın her döneminde ortaya çıkan bir olgu vardır ki o da ahlâktır. Bu yazımda ahlâki değerlerimizden yani iş ve ticaret ahlâkından bahsedeceğim.
Çünkü tâbi olduğumuz din güzel ahlâk üzerine inşa edilmiştir. Toplumumuzdaki iş ve ticaret ahlâkının özünü yine tarihimizden aldığımız ahilik kültürü oluşturmaktadır. Geçmişte ve günümüzde insanı insan yapan, kişiliğe güç katan değerler vardır. Bunlar, kişinin bilgisi, eğitimi, eğitim seviyesi gelir seviyesi vb değerlerinin yanında en önemli değeri kişinin ahlâk bilincidir. Ahlâk kişideki kişilik bilincini pekiştiren ona değer katan ölçüsünü toplumun belirlediği bir değerlendirme biçimidir.
Ahlâk; bir toplumda insanların uyduğu ve uymadığı değerlerin tamamına ahlâk denir. Toplumun genel kabul gördüğü kurallara uyarak hareket eden yaşamında uygulayan insanlar iyi ahlâklı, toplumun genel kabul görmüş kurallarına aykırı hareket edenler genellikle tasvip edilmeyip kötü ahlâklı ya da ahlâksız olarak değerlendirilirler.
Ahlâkî uygulama işletme ile ilgili her bireyi doğrudan ilgilendirir. Bunlar işletme sahibi, çalışanlar, müşteriler ve tedarikçilerdir. Bunların tamamının ticari ilişkiden dolayı uyması gerekli olan kuralı ise ticaret ahlâkıdır.
Bir işletmede ticaret ahlâkının işler durumda olabilmesi için öncelikle kişi ahlâkının olması gerekir.
İş ahlâkı uygulamalı bir ahlâk bilgisidir ve iş hayatında karşılaşılan tüm ahlâkî sorunları inceler.
Toplum yaşamını düzenleyen kurallardan hukuk kuralının tamamlayıcı ve destekleyicisi olarak din kuralları, ahlâk kuralları ve örf adetler görülür.
İşletmelerdeki iş ahlâkını işletme sahibinin ya da yöneticisinin ahlâkî yapısı, çalışanların ahlâki yapısı ve müşterilerle tedarikçilerin ahlâki yapısı belirler. Çünkü bu grupların hepsi birbirini tamamlayıcı özellik taşır.
Bu konuda tencere yuvarlanmış kapağını bulmuş derler. Bunun için bu unsurlar önemlidir.

“İNSANLARI UZUN ZAMAN KANDIRAMAZSINIZ. ÇÜNKÜ; İNSANLAR BİR GÜN ALDATILDIKLARINI ANLAR. İNSANLARIN BAŞKA İNSANLARI GÖZLEYEN ÇOK KESKİN GÖZLERİ VARDIR”.

Genel olarak bütün işletmelerde işletme çalışanlarından şu temel değerlere uyması beklenir.

—Müşterilere karşı mümkün olduğunca kibar ve nazik davranmalı, onların istek ve ihtiyaçlarını yerine getirirken zorlanmadan, gocunmadan istekli ve sevecen olarak yerine getirmeli ve aynı zamanda karşı tarafa bunu yansıtmalıdır.
—Asla kişisel sorunlarını işletmeye taşımamalı ve müşteriye yansıtmamalıdır.
—Kişi ayrımı yapmadan büyük-küçük, genç-yaşlı, yerli-yabancı, bayan-erkek köylü-şehirli her türlü müşteriye hizmet etmesi gerektiğini iyi kavramalı ve bunu özümsemelidir.
—Tüketici haklarına saygılı olmalı ve karşısındaki kişinin bir insan olduğunu unutmamalıdır. Bu konuda müşteri psikolojisini bilmesi gerekmektedir.
—Kanunlara saygılı olmalı ve bunu göstermelidir. —Her türlü satışını belgelendirmeli bu konudaki görev ve sorumluluklarının bilincinde olmalıdır.
—Mesleğinin gerektirdiği özellikleri mutlaka taşımalı, giyim kuşamı ve aksesuarı bir birini tamamlamalıdır.
—Çalışması sırasında her türlü temizliğe ve hijyene dikkat etmelidir.
—Haksız rekabetten ve kazançtan kaçınmalı, kesinlikle rakip işletmeleri ya da satıcı işletmeleri tedarikçileri kötüleyici konuşmalardan kaçınmalıdır.
—Her zaman müşterinin haklı olduğunu ve işletme açısından müşterinin velinimet olduğunu, her müşterinin bir turist gibi olduğunu bir gidip bin getirdiğini göz ardı etmemelidir.
—Her ne şekilde olursa olsun işletmenin ticari sırlarını müşteri sırlarını diğer kişilere duyurmamalıdır. Çünkü işletmelerin sırları aile sırları gibidir. Aile dışına taşması yanlış olur.
—Kesinlikle ayıplı mal satmamalı ya da bu konuda sattığı malının arkasında olduğunu her durumda göstermelidir.
Yukarıdaki açıklamalara göre her işletme ahlâki standartların geliştirilmesini işletmesi için bir görev olarak görmelidir. Çünkü dürüstlük, güven ve sorumluluk bireyler için olduğu kadar işletmeler için de önemlidir.
İşletme yönetimi, iş ahlâkına uygun davrandıkça çalışanlar arasında güven ortamı artacak, bu durum iş birliğinin artmasına neden olacaktır. Tersi durumda işletme de güvensizlik ve korku risk almaktan çekinmeye iter.
Çalışanlar arasında dürüstlük ve saygı olursa hoş olmayan kişilerin söylemekte çekince koyduğu bilgiler dahi paylaşılır. Böylece işletme de çalışanlar zamanlarını hatalarını örtbas etmek için harcamamış olurlar. Yöneticilerin diktatör oldukları yerlerde iş ahlâkına aykırı davranışlar daha çok ortaya çıkmaktadır.
Günümüzde iş ahlâkı içerisinde disiplinli olmak, verimli olmak, herkese ve her şeye saygılı olmak gibi terimler görmemiz mümkündür. İşletmelerde ahlâkı bir yönetici yukarıya gösterdiği sadakatten daha fazlasını personeline karşı göstermek zorundadır. Alttakilere gösterilen sadakatin her zaman yukarıdakilere gösterilen sadakatten fazla olması gerekir dedikten sonra bir başka yazımda buluşmak üzere hayırlı ve verimli bir çalışma hayatı dilerim.

Harun GÖK

www.harungok.com

harungok38@hotmail.com