Ülkemiz ticari hayatında kullanılan ödeme araçlarından çeklerin kullanımı, ödenmesi, ciro ile el değiştirmede ortaya çıkan sorunlar bir türlü aşılamamaktadır.

15 Temmuz 2016 tarihinde kabul edilen 9 Ağustos tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı kanun ile çek kanunun bazı maddelerinde değişikliğe gidilmiştir.

Yapılan değişikliklerle;

1. Karşılıksız çıkan her bir çek sayfası için 1.500 TL para cezası uygulanacak ve hapis cezasına da dönüştürülebilecektir.

2. Çeki karşılıksız çıkan kişiye çek hesabı açma yasağı getirmektedir.

3. Aynı cezai müeyyide tüzel kişi işletmelerinde görevli veya yetkili kişi bundan sorumludur.

4. Ayrıca haklarında çek düzenleme yasağı verilen kişiler şirket organlarında yer alamaz.

5. Hakkında çek yasağı olan kişiler risk merkezine ve bankalara bildirilecektir.

6. Bankalar çek hesabı açtırmak isteyen kişilerden Adli Sicil Kaydı isteyebilecekler.

7. Çek defterlerinin her bir yaprağında çek hesabı sahibinin T.C. kimlik numarası veya şirketlerde MERSİZ (merkezi sicil kayıt sistemi) numarası bulunmak zorundadır.

8. Çekin hesap sahibiyle düzenleyeni farklı kişi ise çek üzerinde çeki düzenleyen kişinin T.C. kimlik numarası yazılı olmak zorundadır.

9. Çeklere karekod uygulaması getirilmektedir.

Karekod uygulamasında aşağıdaki bilgiler çek sahibinin rızası aranmaksızın muhatapların bilgisine sunulacak:

-Çek hesabı sahibinin adı-soyadı, ticaret unvanı,

-Tüzel kişilerde ticaret sicile tescil edilen yetkililerin adı-soyadı, ticaret unvanı,

-Çek sahibinin çek hesabı bulunan banka sayısı,

-Bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı,

-Son 5 yılda ödenen çeklerin adedi, tutarı,

-Son 5 yılda karşılıksız işlemi gören çek bilgileri,

-Çek hesabı sahibi ve temsilcileri hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı,

-Çek hesabı sahibi hakkında iflas kararı bulunup bulunmadığı

KARŞILIKSIZ ÇEK 2011 YILINA GÖRE

YIL ADET TUTAR ADET TUTAR

2011 581.007 11.514 100,00 100,00

2012 943.231 20.911 162,34 181,62

2013 747.908 18.072 128,73 156,96

2014 673.612 19.921 115,94 173,02

2015 775.575 27.278 133,49 236,92

Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi, raporuna göre 2016 yılında bankalara ibraz edilen çeklerin sayısı 2015 yılına göre yüzde 7 azalarak 21,2 milyon adet oldu. Bu çeklerin parasal tutarı yüzde 5 artışla toplam 706 milyar liraya ulaştı.

Aynı dönemde, parasal tutarı 27,4 milyar lira olan 778 bin adet çek için karşılıksız işlemi yapıldı. Bir önceki yıla göre karşılıksız çeklerin adedinde yüzde 0,3 ve tutarında yüzde 0,5 oranında artış yaşandı. Öte yandan aynı dönemde karşılıksız işlemi yapılan 5 milyar lira tutarındaki 171 bin adet çek daha sonra ödendi.

2016’da karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen çeklere oranı, adet bazında bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık artışla yüzde 3,7 ve tutar bazında geçen yılın aynı dönemine göre 0,2 puan azalarak yüzde 3,9 olarak gerçekleşti. Adet ve tutar bazında en fazla karşılıksız işlemi yapılan 5 il sırasıyla: İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir ve Bursa oldu. Tutar olarak, karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en yüksek olduğu il ise yüzde 9 ile Bilecik oldu. Bilecik’i sırasıyla, yüzde 8,3 ile Ardahan, yüzde 7,8 ile Hakkari, yüzde 7,7 ile Iğdır ve Kırıkkale takip etti. Tutar olarak karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en düşük olduğu iller ise Karabük, Edirne ve Çorum olarak sıralandı. Adet olarak, karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en yüksek olduğu il ise yüzde 8,9 ile Hakkari oldu. Hakkari’yi sırasıyla, yüzde 8,1 ile Şırnak, yüzde 6,4 ile Mardin, yüzde 6,1 ile Kırıkkale ve yüzde 5,4 ile Iğdır ve Diyarbakır izledi. Adet olarak karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en düşük olduğu iller ise Çankırı, Sinop ve Kastamonu olarak sıralandı.

Kanun ile amaçlanan; çek hesabı açsından ve çek keşide edenlerin mali sicillerine şeffaflık kazandırılması ve piyasada çeke karşı duyulan güven tesisinin hürriyeti bağlayıcı cezalar ile sağlanma arzusudur.

Tüzel kişilerde yönetim organı ile birlikte ticaret sicile tescil edilen temsilcilere sorumluluk getirilmiştir. Çek karşılığını bankada bulundurmak zorunda “çek sahibi” olmakla birlikte, bu sorumluluğun tüzel kişi adına çek keşide eden ticaret sicile tescil edilmiş profesyonel yöneticilere de verilmesi çalışma hayatında oldukça konuşulacaktır.

Kanun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.

Bu kanunu düzenleyenlerin, çek karnesi verenlerin sorumluluklarının artırılması, kullanılan ve yazılabilecek miktarla ilgili düzenleme yapılarak üzerinde tutarları belirlenmiş çek sayfaları işletmelerin bilanço ve gelir tablosu da dikkate alınarak çek koçanı verilmesi de uygulamada piyasayı biraz daha rahatlatacağını düşünüyorum. Her ne şekilde olursa olsun bankaların sorumlulukları artırılmalıdır.

Ticari hayatta ilişkiler birbirine son derece bağlı olduğu için her hangi bir işletme ödeme sıkıntısına düştüğü zaman anında diğer işletmelere de yansımaktadır. Bu nedenle ticari hayatta ödemelerin disipline edilmesi zorunluluk arzetmektedir.

Toplumları zengin ve mutlu yapan, doğal kaynaklardan çok yetişmiş ve kaliteli insan gücü ve bu insan gücünün iyi yönetilmesidir.

Bir toplumdaki iş ahlakı, o toplumdaki iş gücünün kalitesinin önemli bir göstergesidir.